NRC | 30.06.2017
Het superrijke Europa moet zichzelf geen slachtofferrol aanmeten in de vluchtelingencrisis, maar gezamenlijk handelen.
Tweeduizend mensen zijn in de eerste helft van dit jaar al verdronken in de Middellandse Zee tijdens een poging Europa te bereiken vanuit Noord-Afrika. Tweeduizend mensen zijn verdronken, in zes maanden. Vorig jaar kwamen er in totaal 4.400 mensen om het leven bij die oversteek. Mensen die niet zoals Alan Kurdi, de kleine jongen dood aangespoeld op dat Turkse strand in 2015, een naam en een gezicht hebben gekregen. Maar ook zij waren mensen, ieder met hoop op een beter of veiliger leven.
De VN-vluchtelingenorganisatie (UNHCR) heeft becijferd dat er tot 25 juni dit jaar ruim 92.000 vluchtelingen zijn aangekomen in de Europese Unie. Verreweg het grootste aantal, ruim 80.000, kwam terecht in Italië. Waarbij de aantallen de afgelopen week plotseling ook nog eens snel opliepen. Het is daarom begrijpelijk dat de Italiaanse regering deze week de aandacht daarop vestigde. Het opvangen van deze mensen moet een vraagstuk zijn van de hele Europese Unie. Net als het nadenken over structurele oplossingen voor de problemen die aan deze migratie ten grondslag liggen.
Vergeleken met het rampjaar 2015, toen een miljoen mensen onderweg waren naar Europa, gaat het nu overigens nog om relatief geringe aantallen. Maar ieder individueel geval is een menselijk drama. Onderdeel van de grote tragedie die zich al jaren voltrekt aan de zuidflank van dit continent.
We torsen deze last al zo lang met ons mee dat we deze toestand kennelijk als normaal zijn gaan beschouwen. Net als het onvermogen van de Europese Unie, en van de afzonderlijke landen, om daaraan een einde te maken. Er is een – zwakke – buitengrens en een agentschap dat deze moet bewaken, Frontex. Er is een zeemacht, EUNAVFOR MED, namens de Europese Unie actief op de Middellandse Zee om de mensensmokkelaars achter migratiestroom te bestrijden. Er is de ‘Turkijedeal’, waarbij Turkije tegen betaling vluchtelingen tegenhoudt op weg naar Europa. En er zijn plannen om zulke deals met meer landen te sluiten waarlangs de kolonnes van verworpenen der aarde zich begeven.
Ondertussen blijven mensen verdrinken. Sedert een jaar of twee is naast alle inspanning van officiële zijde daarom een dozijn ngo’s de Middellandse Zee opgegaan om hulp te bieden. Om de ergste rampen te voorkomen. Om drenkelingen uit het water te vissen. Waar de EU en de lidstaten falen, probeert het particulier initiatief, betaald uit kleine giften van goedwillende burgers, en grote bijdragen van kerken en filantropen, het leed te verzachten. Het valt in dit kader ook toe te juichen dat het Nederlandse koninklijk paar bij het recente staatsbezoek aan Italië veel aandacht gaven aan dit thema. En spraken met vluchtelingen.
Dat juist initiatieven die daadwerkelijk hulp verlenen aan mensen in nood, verdacht worden gemaakt, dat geruchten in omloop gebracht worden als zouden zij samenwerken met mensensmokkelaars en zo optreden als ‘vluchtelingentaxi’, is pervers. Overigens, voordat de schepen van Artsen Zonder Grenzen, Save the Children, SOS Mediterranée en al die andere initiatieven aan het werk gingen, waren het de marineschepen van EUNAVFOR MED die het mikpunt waren van de kritiek omdat zij mensen uit het water haalden. Dat zou maar een aanzuigende werking hebben.
De ernst en omvang van deze ramp overstijgt het alledaagse immigratiedebat van tegenhouden en ontmoedigen. Hierbij passen geen zogenaamd cynische grappen over ‘dobbernegers’, geen verdraaiing van feiten. Het zijn niet de paar schepen die proberen te redden wie er te redden valt die deze catastrofe hebben veroorzaakt.
Hier past geen redeloze angst voor „miljoenen die onderweg” zouden zijn. Hier past verzet tegen degenen die om partijpolitieke redenen inspelen op angst en praten over „omvolking” en „islamisering”. Hier past geen vreemdelingenhaat maar mededogen met slachtoffers, zoals gedemonstreerd door Willem-Alexander en Máxima. Het is belangrijk dat publieke figuren tonen dat ontkenning van het probleem en wegkijken in het verleden al eerder tot onvergeeflijk humanitair onrecht hebben geleid.
Hier past daarom ook schaamte over het falen van de Europese Unie om haar hooggestemde idealen ten uitvoer te brengen. Bovenal past uiteindelijk de overtuiging dat deze tragedie moet worden gestopt. Dat superrijke Europa moet zichzelf niet de slachtofferrol aanmeten van vluchelingenmagneet. Europa moet gezamenlijk handelen. Want de ontmenselijking van de vluchtelingen door Europa, ontmenselijkt Europa. En dat zijn wij uiteindelijk zelf.